Autor: W III kwartale 2019 roku miały wejść w życie istotne zmiany w systemie kontroli zarządczej. W praktyce oznaczałoby to podejmowanie nowych działań w podmiotach administracji publicznej w 2020 roku. Prace były na tyle zaawansowane, że niektóre firmy szkoleniowe oferowały i zrealizowały szkolenia z realizacji kontroli zarządczej po nowemu. Ostatecznie „zmiany w kontroli zarządczej 2020” nie weszły w życie. Jaki będzie ich dalszy los? I co miało się zmienić?
Co się stanie z projektem zmian?
Osoby zajmujące się kontrolą zarządczą mogły zapoznać się szczegółowo z planowanymi zmianami, ponieważ na stronie Rządowego Centrum Legislacji pojawił się projekt z dnia 6 maja 2019 r. ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych. Skoro zmiany nie weszły w życie to istotne znaczenie ma to, czy wejdą w takim kształcie w późniejszym terminie. Zapytałem o to pracowników Departamentu Efektywności Wydatków Publicznych i Rachunkowości Ministerstwa Finansów, w którym realizowane są zadania w zakresie ogólnopolskiego koordynowania systemu kontroli zarządczej. Uzyskałem następujące informacje:
- Planowany jest powrót do wdrożenia zmian w systemie kontroli zarządczej, jednak data nie jest znana.
- Wdrażanie zmian będzie ogłoszone z dużym wyprzedzeniem.
- Nie zapadły decyzje czy zmiany będą miały taki kształt jak we wspomnianym projekcie.
- Projekt nowelizacji ustawy o finansach publicznych z 2019 r. najprawdopodobniej będzie inspiracją do dalszych zmian.
Dlaczego zmiany w kontroli zarządczej nie weszły w życie?
Przyczyna jest dosyć prosta. Osoby odpowiedzialne za prace legislacyjne nie zdążyły z tymi pracami do końca VIII kadencji Sejmu RP (zakończyła się 11.11.2019 r.). W tym przypadku zadziałała zasada dyskontynuacji (więcej na temat tej zasady m.in. w artykule naukowym Prof. Agnieszki Bień-Kacały). Nie był to bowiem projekt poselski, który można procedować w błyskawicznym tempie, co jest powszechnie znane, ponieważ niemal każda większość parlamentarna w III RP ma na tym polu „imponujące osiągnięcia”. Konieczne więc były konsultacje publiczne, opiniowanie, procedowanie projektu na komitatach Rady Ministrów itd. Prace nad zmianami przypadły na trudny rok wyborczy – odbyły się nie tylko wybory parlamentarne, lecz także wybory do Parlamentu Europejskiego. Kontrola zarządcza nie mogła mieć priorytetu, ponieważ dla polityków jest to 1050-ta sprawa – większość wyborców nawet nie wie co to jest, większość parlamentarzystów najprawdopodobniej też nie.
Dlaczego już szkolono ze zmian?
Tak jak wspominałem na początku, niektóre firmy oferowały i realizowały szkolenia ze zmian, a po nich uczestnicy zaczynali nawet je wdrażać. Trenerzy omawiali po prostu projekt nowelizacji ustawy o finansach publicznych jako „pewniak, który niedługo zacznie obowiązywać” i dodawali swoje komentarze. Obecnie uczestnicy takich szkoleń są zdezorientowani. Ja takich szkoleń nie organizowałem i nie prowadziłem, chociaż można było na tym dobrze zarobić, bo kadra kierownicza wielu podmiotów administracji publicznej chciała się dobrze przygotować „na nowe”. Dlaczego nie prowadziłem? Bo jeszcze kilka lat temu w swojej pracy naukowej zajmowałem się m.in. problematyką wyborów. I zwyczajnie nie wierzyłem, że te zmiany w roku z podwójnymi wyborami mogą wejść w życie. Ale są też czynniki, które usprawiedliwiają firmy szkoleniowe. Wprawdzie w projekcie ustawy wskazano, że kontrolę zarządczą w roku 2020 prowadzi się na dotychczasowych zasadach, jednak już na 2021 rok należałoby opracować plan operacyjny. W przypadku podmiotów, których miał dotyczyć ten wymóg prawny działania w tym zakresie należałoby podjąć znacznie wcześniej i odpowiednio się na to przygotować.
Jakie zmiany były planowane w kontroli zarządczej?
Jeszcze raz podkreślam – w najbliższych miesiącach, a może nawet latach kontrola zarządcza we wszystkich podmiotach jest realizowana na dotychczasowych zasadach i nie wchodzą w życie żadne zmiany. Dlatego nie chcę omawiać szczegółowo planowanych zmian, bo nie wiadomo kiedy i czy wejdzie w życie 10% z nich, a może 90% z nich. W dużym skrócie – istotną zmianą dla wszystkich podmiotów miała być nowa definicja kontroli zarządczej, zgodnie z którą jest to „system zarządzania i kontroli, wspierający skuteczną, terminową, efektywną i oszczędną realizację zadań i celów jednostki oraz zapewniający wiarygodność sprawozdań i zgodność działania jednostki z przepisami prawa”. Zwrócenie uwagi na „system zarządzania” to krok w dobrym kierunku, ponieważ kontrola zarządcza była nagminnie mylona z innymi kontrolami znanymi i wzbudzającymi emocje w administracji publicznej. Niektórzy zapominali przez to, że kontrola zarządcza to ciągły proces. Planowane było także opracowanie nowych standardów kontroli zarządczej (aktualne można znaleźć w Komunikacie Ministra Finansów). Dodatkowo można zaobserwować dążenie do profesjonalizacji procesu kontroli zarządczej oraz większej integracji z audytem wewnętrznym, co dotyczy przede wszystkim poszczególnych resortów i innych jednostek podległych Prezesowi Rady Ministrów. Wszystkie zmiany zostały przedstawione w sposób przystępny i syntetyczny na stronie BIP KPRM.
Autor: Łukasz Wojciechowski
